naar hoofdpagina


Voor achtergrondartikel, klik op kop.

15.12.15

Boekrecensie

Die Hempelsche

Elvira Mathey geboren Hempel

eerste druk 1994
door ons aangeschafte druk 2005

Recensie van lid MeTZelf

Tot de hemel schreiend is dit verhaal van de enige bekende overlevende van het T-4 programma. Het is een soort verslag, een aaneenrijging van gebeurtenissen, nauwkeurig omschreven. Verbazingwekkend is hoe gedetailleerd de herinneringen zijn weergegeven, al was het slachtoffertje pas zes jaar toen zij van haar moeder werd gescheiden.

Nergens wordt uitgelegd waarom in 1940 het toen inmiddels 8-jarig meisje, nadat zij uitgekleed voor de deur van de gaskamer stond, zich weer mocht aankleden en naar een tuchthuis werd gebracht. Misschien heeft zij de reden zelf nooit geweten. Ook is zij niet gesteriliseerd zoals vele anderen op grond van de erfgezondheidswet.

De hoofdoorzaak voor haar eerste plaatsing in een inrichting was dat haar moeder om hulp had gevraagd bij de jeugdzorg. Haar vader was werkschuw en aan de drank. Conform de erfelijkheidsleer was dat voldoende reden voor artsen om het kind krankzinnig te verklaren. Ze werd regelmatig om onduidelijke redenen van gesticht naar gesticht overgeplaatst. Scholing kreeg zij niet, ze was immers ‘geestesziek’. In sommige inrichtingen waren personeelsleden die zich bijna menselijk gedroegen, maar daar mocht ze dan nooit lang blijven, of het lievere personeelslid was er zelf op een dag plotseling niet meer.

Haar jongere zusje, Lisa, speelt een belangrijke rol in het gevoelsleven van de auteur. Lisa was eerder uit huis geplaatst dan zij, maar ze kwamen elkaar in het gesticht in Uchtspringe weer tegen. Lisa had minder ‘geluk’ dan de auteur. Het meisje werd op grond van dezelfde wet nog vóór haar vijfde verjaardag vergast.

In 1941 is de toen 10-jarig auteur terug geplaatst onder de zorg van haar moeder. Niet helemaal duidelijk wordt waarom. Mogelijk had de moeder zelf haar weggehaald omdat ze de zorg niet vertrouwde. In ieder geval schijnt dat het quotum van 70.000 doden was bereikt en het personeel van de gaskamers zou overgeplaatst worden naar het oosten.

Ook als volwassene onderhield de auteur regelmatig contact met haar moeder en vader, die inmiddels waren gescheiden. Met wisselende eenvoudige baantjes -- ze was immers ongeletterd -- probeerde zij een bestaan op te bouwen. Op 19-jarige leeftijd kreeg zij een dochter die haar werd afgenomen omdat ze geen geld, geen opleiding en geen echtgenoot had.

Verder documenteert dit boek de jarenlange strijd van de auteur voor herstel van haar menselijke waardigheid, voor nietig verklaring van het rapport uit 1938 van de prof. dr. Fünfgeld waarin zij krankzinnig werd verklaard; en tegen de wet over erfgezondheid. Niet alleen was zij zelf belast door deze wet, maar ook haar dochter was volgens deze wet erfelijk belast, hoewel uit onderzoek was gebleken dat de auteur een bijzonder intelligente vrouw was. Het boek eindigt in 1997 met de woorden ‘Ik geef niet op.’ Hoewel de erfgezondheidswet al lang buiten werking was gesteld, werd zij pas in 1998 officieel opgeheven.

In het boek komen meerdere illustraties van haar ervaringen voor, schattig getekend al zijn de afgebeelde gebeurtenissen onbeschrijflijk afschuwelijk. Tevens staan enkele documenten en foto's afgebeeld.

Mw. Hempel is later getrouwd met Heinz Mathey die zij haar privé leraar noemde. Aan hem heeft zij een groot deel van haar boek gedicteerd, bang om fouten te maken. Ondanks dat het boek vragen oproept die niet beantwoord worden, is het van onschatbare historische waarde.

Wie o wie zal dit boek vertalen en publiceren, om de tekst toegankelijk te maken voor niet-Duitstaligen?

Geen opmerkingen:

Blogarchief