recensie
Heel overtuigend is het verhaal van Zembla niet. Gezien de duizenden operaties die ieder jaar gedaan worden is te verwachten dat een aantal mislukken. Wellicht dat de geslachts-metamorfose blijkt tegen te vallen, of niet de gehoopte levensgenot bewerkstelligt, of de lichamelijke verminking leidt tot blijvende pijn en disfunctie. Toch droeg Zembla slechts één voorbeeld aan, Patrick, die meerdere complexe kwetsbaarheden heeft en bovendien een gedrogeerd indruk maakt.
Patrick had door psychiaters en psychologen uit het proces gezeefd moeten worden, is de boodschap van Zembla. Waarom denkt Zembla dat zij dat zouden kunnen? Hoogleraar en psychiater Joost à Campo verhaalt over een man in transitie tot vrouw die van hem de diagnose kreeg "paranoïde psychose." Na de behandeling ging de patiënt zijn wens om vrouw te worden beschouwen als een "waanidee." Wat À Campo er niet bij vertelt is dat psychose, al dan niet paranoïde, geen objectieve diagnose is doch een subjectieve bepaling, vergelijkbaar met het stellen dat een bepaald schilderij impressionistisch is. Waar de "behandeling" uit bestond worden we niet verteld. Het is een dubieus verhaal van een maatschappelijk hooggeplaatste persoon die een twijfelachtig beroep uitoefent. Dit neemt niet weg dat À Campo dezelfde vraag kan stellen die eenieder van welk beroep dan ook zou kunnen stellen, namelijk, hoe verantwoord is zo'n ingrijpende verbouwing van het lichaam? En wie is verantwoordelijk voor de verantwoording? Het individu, de psychiater, de chirurg? À Campo wil toetsingscomités. Maar een hele roedel psychiaters zal nog steeds niet kunnen voorspellen voor wie de geslachtsveranderende operatie een succes zal blijken.
Psychiater Gert Bakker geeft aan dat een indicatie voor de operatie zou zijn dat de persoon consistent volhoudt dat hij van kinds af aan dit wil. Waarom eigenlijk? Mag een mens niet later in het leven besluiten van geslacht te veranderen? De wereldberoemde econome Deirdre McCloskey, bijvoorbeeld, een van de jubelverhalen en beslist geen spijtoptant, was als man dertig jaar getrouwd met een vrouw bij wie hij twee kinderen kreeg -- raar gedrag voor iemand die nooit een man zou hebben willen zijn. Pas op 53-jarige leeftijd toen zijn kinderen volwassen waren besloot hij/zij de transformatie aan te gaan. En was nog boos dat zijn vrouw vervolgens van hem wilde scheiden.
Medisch ethicus Theo Boer brengt een ander aspect van de geneeskunde naar voren. Alles wordt vast gelegd in medische dossiers maar die worden niet gelezen (behalve soms door onbevoegden).
Onvoltooide transgender Braldt-Lilian Haak stelt terecht dat niet alle moeilijkheden in het leven die een transgender ervaart opgelost kunnen worden met een gendertransitie. Die moeilijkheden dienen aangepakt te worden zoals bij ieder ander. Hij/zij wijst ook op de medische gevaren. Voor hem/haar was het kiezen tussen leven als man of sterven als vrouw. Hij koos leven, dat wil zeggen, stopte de behandelingen. Maar waarom hij dan zijn jurken in de kast liet hangen? Een jurk dragen is niet schadelijk voor de gezondheid.
De Servische chirurg/uroloog Miroslav Djordjevic stelt het afgelopen jaar 14 hersteloperaties te hebben uitgevoerd bij spijtoptanten die weer man wilde worden. In West Europa, vertelt hij, zijn 1½ miljoen geregistreerde transgenders. (Waar zijn die geregistreerd?) Hij vindt het zonde dat al die verwijderde lichaamsdelen belanden in de vuilnisbak en pleit voor een orgaanbank. Wie gaat die bank onderhouden, hoe succesvol zijn hersteloperaties en wie gaat dat allemaal betalen? Dat komt in zijn verhaal niet voor.
Zo'n hersteloperatie zal voor Patrick sowieso geen soelaas bieden, zegt zijn psychiater, Gert Bakker. Voor Patrick is er nog slechts één uitweg: euthanasie. Terecht merkt Patrick zelf daarover op dat dat nóg zo'n ingrijpende en onomkeerbare handeling is. Ja, hij heeft er zelf om gevraagd, maar dat geldt evengoed voor "de operatie".
Psychologe Dorine Sellenraad vertelt dat kandidaten voor de operatie haar lastig vinden omdat ze doorvraagt en niet meteen akkoord gaat. Ja, Dorine, zij willen als alle andere mensen, zelf bepalen en niet dat psychologen voor hen bepalen. Dit bevestigt Lisa van Ginneken, voorzitter van Transvisie, de patiëntenorganisatie voor transgenders, in een interview gepubliceerd op de site van Zembla. Daarin stelt zij: "... er wordt van uitgegaan dat transgenders dat niet zelf kunnen beoordelen. Terwijl ik zeg: je moet ervan uitgaan dat ze dat wel kunnen beoordelen." Mooi, zij komt op voor zelfbeschikking. Daar is MeTZelf vóór. Jammer dat ze zichzelf meteen tegenspreekt. "En je moet ze goed begeleiden, omdat er inderdaad een kwetsbare groep is, waar niet alleen transgendergevoelens een rol spelen, maar ook andere dingen aan de hand zijn. Die groep moet je natuurlijk wel signaleren." Hoe signaleren dan? Wie heeft er niet "ook andere dingen aan de hand"? Wie mag beoordelen wie wel en wie niet zijn/haar geslacht mag wijzigen? Op grond waarvan? En wie moet dat allemaal betalen? Wij?
Naschrift van de redactie: MeTZelf heeft geen standpunt over transgenderbehandeling, even als we geen standpunt hebben over andere vrijwillige behandelingen.
