2021
Boekrecensie van Mira de Vries
Voor Gilsing was haar psychose een soort droom bij het wakker zijn die circa een maand duurde. Dit is geloofwaardig. Er zijn meer mensen die hun zo genaamde psychose omschrijven als een droom. Als we in onze slaap verhalen kunnen beleven, waarom dan niet wanneer we wakker zijn? De details waarmee Gilsing haar langdurige droom omschrijft wijzen óf op een briljant geheugen óf op latere aanvulling vanuit haar fantasie.
Zij wijt haar psychose aan het 'oppotten van emoties en ervaringen' als gevolg van psychische mishandeling door haar vader. Of dat kan kloppen weet ik niet. Zij heeft zeker wel gelijk dat eenzame opsluiting het erger maakte. Het verblijf in een isoleercel is extreem schadelijk voor de geest.
Niet elke 'psychose' is een droom. In de praktijk wordt ieder gedrag dat door de omgeving onbegrepen of afgekeurd is 'psychose' genoemd door psychiaters, inclusief door henzelf veroorzaakte toxische deliria. Hier toont Gilsing een blinde vlek die men vaker tegenkomt in egodocumenten. Zij gaat er vanuit dat zij als ervaringsdeskundige kan spreken over wat een psychose is, terwijl in werkelijkheid de ene vermeende psychose de andere niet is.
Het is een bekend gegeven dat mensen met een nare jeugd grotere kans hebben in aanraking te komen met psychiatrie. Waarom dat juist zou culmineren in deze droom op dit moment is niet verklaarbaar. Als lezer vraag ik me af of Gilzing op de retraite waar de droom ontstond is blootgesteld aan een verkeerd kruidentheetje of iets dergelijks, al te meer omdat haar moeder erachter kwam dat 'psychoses' vaker ontstaan op die retraite.
Merkwaardig genoeg ziet Gilsing heil in het neurolepticum (drogeermiddel) dat ze voorgeschreven wordt. Ze benoemt zelfs zonder sarcasme de fabrikant in haar dankwoord. Zij denkt dat als zij dat middel eerder was toegediend -- ondanks dat zij het aanvankelijk weigerde -- zij eerder uit haar droom was gekomen. Tegelijkertijd benoemt zij ook de zware lichamelijke gevolgen van het drogeermiddel. En zij ziet de schade van de drogering aan het functioneren van de anderen om haar heen in het ziekenhuis. Maar wanneer er op de afdeling iemand overlijdt, bedenkt ze niet dat dit het gevolg van de drogering zou kunnen zijn.
Op de laatste pagina vermeldt zij anderhalf jaar later weer ziek te zijn geworden. Dit is overigens in strijd met wat zij schrijft in het voorwoord. Deze nieuwe ervaring vind zij nog erger dan de eerste, zegt zij, zo erg, blijkbaar, dat zij er niet over wil schrijven. Of misschien hebben we nog een boek van haar tegoed. We komen in dit boek er niet achter of zij zich bewust is van de mogelijke rol van het neurolepticum in die tweede ellende.
Het was voor Gilsing een schok te ontdekken dat een psychiatrische afdeling niet een plaats is waar 'je op een bank zit met een doos tissues in de buurt, of beter nog, lui op een lekkere sofa ligt, en dan je verhaal mag doen.' Merkwaardig dat er nog altijd mensen zijn die dat ongegronde clichébeeld koesteren. Wie het niet als 'patiënt' heeft meegemaakt schijnt geen idee te hebben wat zich afspeelt achter de gesloten deuren van de psychiatrie. Wie er werkt zet oogkleppen op, zwijgt, liegt of heel soms, luidt de klok en betaalt daar duur voor.
Het alternatief voor de psychiatrische mishandelingen dat Gilsing voor ogen ziet is Open Dialogue. Deze in West-Lapland (waar waarschijnlijk meer rendieren wonen dan mensen) ontwikkelde techniek heeft als kernpunt het luisteren naar de persoon in kwestie. Luisteren is in de reguliere psychiatrie een radicaal idee. Het voordeel van deze techniek is dat het geweldloos is en dus geen verdere schade aanricht. Gilsing, die zich na haar carrière in ontwikkelingshulp toont minder naïef te zijn dan toen zij eraan begon, blijft naïef wat betreft de GGZ. Luisteren is arbeidsintensief, dus duur. En waar vind je de arbeidskrachten die dat kunnen? Het is makkelijker iemand plat te spuiten en in een isoleercel te smijten. Daarom zal dat blijven gebeuren, ook in Finland. Bovendien is luisteren niet de oplossing voor iedereen die in de psychiatrie terecht komt. Bijvoorbeeld bij iemand die toevallen of toxische deliria heeft, of die vanwege autisme zijn verhaal niet kan vertellen, is de Open Dialogue methode zinloos. Voor zo iemand is de oplossing geweldloze bescherming. Open Dialogue is dus geen psychiatrische panacee.
MeTZelf nodigt Gilzing en haar stichting The Tinkerbell Family! (waarom moet dat in het Engels?) uit om zich aan te sluiten bij de internationale beweging voor menswaardige zorg buiten de psychiatrie. Weliswaar is het vechten tegen de Bierkaai gezien het bijna universele bijgeloof in de psychiatrie en de rijkelijk gefinancierde lobby van de farmaceutisch industrie. Toch zouden al die kleine, versnipperde initiatieven zoals die van Gilsing bij elkaar gebundeld wellicht ooit iets kunnen bereiken. Ondertussen gaat de massale schade aan mensenlevens door psychiatrie gewoon door.
