Bevolkingsonderzoek verdringt echte zorg.

Zo werkt moderne geneesmiddelenonderzoek

VIRUS

Jan Kluytmans – wetenschapper in crisistijd

door
Roy Ferwerda
2022

Boekrecensie door Mira de Vries

Viroloog was een meer toepasselijke naam voor dit boek geweest. Het is het verhaal over microbioloog Kluytmans, lid van het OMT. De auteur waarschuwt ons dat hij, de auteur, heeft zich 'de vrijheid gegund om fictieve elementen in te passen.' Dat kan ook niet anders want het boek leest als een spannend roman. De indruk wordt gewekt dat het is geschreven als tegengewicht voor de negatieve aandacht van

 ...wappies, kritische collega-wetenschappers, rivaliserende politici [en] de media

wellicht in opdracht? Waarom maakten jullie van Kluytmans een pispaal? lijkt de auteur te vragen. Kijk wat een goeierd hij is, een familieman met de beste bedoelingen, die zijn hoge deskundigheid met hart en ziel inzet tegen infectieziekten, zijn schaatsvakantie toewijdt aan geld ophalen voor de bestrijding van taaislijmziekte en nooit bedoeld had zoveel te verdienen aan Covid-19.

Het OMT bestaat sinds 1995. Als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie werd Kluytmans automatisch erbij betrokken. Hij heeft die functie dus niet zelf opgezocht, lijkt de auteur te benadrukken. Vóór Covid-19 was het onderwerp van zorg juist resistente bacteriën. Of Kluytmans of vorige voorzitters van het NVMM vóór Covid-19 op TV optraden vermeldt het boek niet.

Over het virus staat in dit boek weinig. Hoofdstuk één vertelt ons dat aan het begin van de pandemie Kluytmans nooit van Wuhan had gehoord. Dat is opmerkelijk voor een microbioloog van zulke hoge stand, gezien in die provincie in 2014 – toevallig of niet hetzelfde jaar dat Barak Obama in de VS de verdere ontwikkeling van biologische wapens verbood – door de Fransen een viruslaboratorium is gebouwd met het hoogste niveau van voorzorgsmaatregelen. Zou deze onwetendheid een deel van de fictie zijn? Een uiting van onschuld? Tegelijkertijd schrijft de auteur aan Kluymans de citaat toe

[E]r kloppen dingen niet. … Dit is een heel raar virus. Het gedraagt zich anders dan andere virussen.

En later in het boek

[D]it virus is anders gebleken dan iedereen zich ooit had voorgesteld.

Had Kluytmans argwaan over de oorsprong van dit virus? Zo ja, wordt dit nergens in het boek vermeld. En toch wordt zijn eigen werkplek hier in Nederland zo omschreven:

Hij zwaaide zijn toegangspas langs de lezer en de deur van Microvida opende automatisch. De afdeling was goed beveiligd. In het lab werd gewerkt met micro-organismen, die niet in verkeerde handen terecht mochten komen.

Verkeerde handen? Wat zou iemand willen met een virus? Het wordt niet gezegd.

Aan het begin van de pandemie maakte Kluytmans zich zorgen over de slordige manier van diagnosticeren. Aanvankelijk werd de diagnose Covid-19 gesteld bij mensen die griepverschijnselen vertoonden en in China of noord Italië waren geweest.

Op 26 januari [2020] waren er in Nederland ongeveer 50 mensen getest op Covid-19, maar in alle gevallen bleken de mensen geen drager te zijn van het virus.

Geen woord over waar die tests zo plotseling vandaan kwamen en welke tests dat precies waren. Wel kan men tussen de regels door vernemen dat hij zijn twijfels had over de betrouwbaarheid van die tests, want hij was blij dat een collega van hem ook tests aan het ontwikkelen was. Elders staat

De PCR-test …  toonde de aanwezigheid van het virus aan door genetisch virusmateriaal te detecteren.

Weer ergens anders staat

[D]e kwaliteit van de PCR-test was omstreden...

Niet verteld wordt dat de betrouwbaarheid van sneltests werd vastgesteld door ze te vergelijken met de PCR-tests. We leren in dit boek dus weinig concreet over de betrouwbaarheid van de testen. De zelftesten die tegen het eind van het boek verschijnen worden gekscherend vergeleken met zwangerschapstesten. Doch de betrouwbaarheid van zwangerschapstesten is nogal makkelijk te controleren.

Interessant is dat in het boek staat dat elk jaar, dus ook vóór Covid-19, er een toenamen van patiënten in de zuidelijke ziekenhuizen is na Carnaval.

Het boek is nogal dubbelzinnig over de opvattingen van Kluytmans betreffende de vrijheidsbeperkende maatregelen. Op de ene pagina vind hij ze noodzakelijk of hekelt hij de voortijdige versoepeling. Op de andere maakt hij zich zorgen over de neveneffecten. Met beschermende kleding, vindt hij, bescherm je wel de zorgmedewerker maar niet de patiënt. Handschoenen werken averechts omdat de drager zich beschermd voelt dus 'viezer' gaat werken. En alle maatregelen die je op het hoogtepunt van een epidemie neemt lijken te werken terwijl in werkelijkheid het niet zo veel uitmaakt, immers de epidemie zou toch al zijn gaan dalen. Dus voor of tegen welke maatregelen was hij? Het blijft vaag.

Dat Kluytmans werd bedreigd is schandalig, niet omdat hij wetenschapper is, maar omdat alle bedreigingen schandalig zijn. In de moderne wereld heeft iedere gek of minderbegaafde een computer. Gelukkig halverwege het boek zag Kluytmans in dat hij beter kon stoppen met Twitter. Helaas verdween daarmee nog niet alle intimidatie. Overigens, kwam die wel enkel uit de hoek van gekken en minderbegaafden? Hoe dan ook, voor Kluytmans was de maat vol. Hij besloot zich terug te trekken uit al zijn openbare functies en vooral niet meer te verschijnen op TV. Als hij het nog enkele maanden langer had uitgezongen, had Vladimir Poetin hem verlost van zijn benarde ervaringen in de schijnwerpers.